Türkiye’de Tek Sağlık

Türkiye’de “Tek Sağlık”, A.B.D’deki gelişmelere paralel olarak ilk defa İzmir Veteriner Hekimleri Odası, Veteriner Halk Sağlığı Çalışma Grubu Üyesi Veteriner Hekim Arzu TEMİZYÜREK tarafından kaleme alınan ve Veteriner Hekimleri Derneği Dergisi’nin 2007 yılı, dördüncü sayısında yayınlanan “Veteriner Hekimler ile İnsan Hekimleri Tek Sağlık Konseptine Geri Dönüyorlar” başlıklı makalesi ile gündeme taşınmıştır.

İzmir Veteriner Hekimler Odasının Tek Sağlıkla İlgili Çalışmaları; İzmir Veteriner Hekimler Odası Veteriner Halk Sağlığı Çalışma Grubu 2006 yılında Veteriner Hekim Dr. Adnan SERPEN’in girişimleri oluşturulmuş ve tek sağlık konusuyla ilgili de çalışmalar yapmıştır.

Grubun etkin üyeleri arasında Prof. Dr. Osman YILMAZ, Adnan SERPEN, Sibel CEVİZCi ve Rüştü TAŞTAN başta gelmektedirler.

İzmir Veteriner hekimleri Odası tarafından çeşitli tarihlerde çalıştaylar düzenlenmiş ve düzenlenmekte, çeşitli televizyon programlarına katılarak, yine İzmir Veteriner Hekimleri Odası, Veteriner Halk Sağlığı Çalışma Grubu Üyeleri tarafından çeşitli konferans, kongre ve sempozyumlara katılarak kamuoyu ve bilim insanları Tek Sağlık konusunda bilgilendirilmektedir.

TTB – TVHB Tek Dünya, Tek Sağlık Ortak Deklerasyonu; Türk Tabipleri Birliği ve Türk Veteriner Hekimleri Birliği, son yıllarda ortaya çıkan yeni zoonotik hastalıkların insan, hayvan ve çevre sağlığı üzerine olumsuz etkilerine yönelik olarak oluşturulan “Tek Dünya Tek Sağlık” konusunda 25.04.209 tarihinde Ankara’da ortak bir deklarasyon yayımladılar.

Deklarasyonda; “Tek Dünya Tek Sağlık” konseptinde hedeflenen başarıya ulaşılabilmesi için ulusal ve uluslararası düzeyde beşeri ve veteriner hekimlerin işbirliği içerisinde, eğitim, mevzuat ve uygulamaya ilişkin çalışmalar yapması, uluslararası girişimlere paralel olarak ülkemizde de her iki meslek örgütü tarafından kararlaştırılan aşağıdaki önerilerin ulusal kuruluşlar tarafından yerine getirilmesi gerektiği bildirilmiştir.

  • Tarım ve Köyişleri ile Sağlık Bakanlıkları arasında tek sağlık konseptine uygun etkin bir sistem oluşturulmalıdır.
  • Tarım ve Köyişleri ile Sağlık Bakanlıkları bünyesinde aktif ve güçlü bir; Veteriner Halk Sağlığı birimi oluşturulmalıdır.
  • Ulusal Zoonoz Komitesi daha etkin hale getirilmelidir.
  • Zoonotik hastalıklara ilişkin epidemiyolojik çalışmalar artırılmalı ve entegre bir veri tabanı oluşturulmadır.
  • Tıp ve Veteriner fakülteleri ile araştırma enstitüleri arasında tek sağlık konseptine yönelik açılımlar yapılmalı ve işbirliği geliştirilmelidir.

Türk Veteriner Hekimleri Birliği; tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de veteriner hekimlik hizmetlerinin, temel sağlık hizmetlerinin ayrılmaz bir parçası olduğu gerçeği kabul edilerek hayvanlardan insanlara bulaşabilen ve küresel halk sağlığını tehdit eden zoonotik salgın hastalıkların kontrolünde, antibiyotik direnci ile mücadelede ve gıda güvenliğinin sağlanmasında beşeri hekimler, veteriner hekimler ve diğer sağlık personelinin bir arada çalışmasını sağlayacak ve oluşumun kurumsal alt yapısını da içeren bir Tek Sağlık Yasası çıkarılmalıdır.

Tek sağlık sistemine uygun olarak doğrudan Cumhurbaşkanlığına bağlı bir Hastalık Kontrol ve İzleme Merkezi ve buna bağlı Merkezi bir Araştırma Enstitüsü “Mehmet Akif Ersoy Zonootik ve Yeni Çıkan Enfeksiyonlar Araştırma Enstitüsü” kurulmalıdır.

Tarım ve Orman Bakanlığında Merkezden taşraya emir komuta zincirinin etkin olarak işleyebileceği bir yapı yani Merkezde Veteriner İşleri Genel Müdürlüğü, taşrada Veteriner İşleri İl ve ilçe Müdürlükleri,

Sağlık Bakanlığında ise Veteriner Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü ve buna bağlı olarak taşrada Sağlık il ve ilçe müdürlüklerinin altında Veteriner Halk Sağlığı Birimleri,

Belediyeler bünyesinde de; Metropol Belediyelerde Veteriner İşleri Daire Başkanlığı, Küçük illerde ve ilçelerde Veteriner İşleri Müdürlükleri kurulmalıdır

Zoonoz Milli Komitesi tavsiye edici rolünden çıkıp, bütçesi olan ve karar alma mekanizmasında etkin bir rol alan ve uygulayan bir yapıya dönüşmelidir.

Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti; Ülkemizde tek sağlık yaklaşımını ortaya koyabilmek ve bu anlayışı yaygınlaştırmak için Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti bünyesinde Tek Sağlık Çalışma grubu kurulmuştur.

Çalışma grubu faaliyetleri arasında yürütme kurulu tarafından 21-23 Kasım 2019 tarihleri arasında sempozyum ve sempozyumun son gününde bir çalıştay yapılmasına karar verilmiştir.

Sempozyumda tek sağlık anlayışının ortaya çıkışı, iklim değişikliklerinin tek sağlığa etkileri, entegre laboratuvar, sürveyans ve erken uyarı sistemlerinin önemi, doğal afetler sonrası sağlığın yönetilmesi gibi konu başlıklarına yer verilmesine karar everilmiştir.

Sempozyumun son gününde yapılacak çalıştay sonunda ulusal bir tek sağlık raporunun hazırlanması ve sonuçların paydaşlara sunulması amaçlanmaktadır. 

Sağlık Bakanlığının Tek Sağlıkla İlgili Faaliyetleri

  • Zoonotik, vektörel ve paraziter hastalıkların önlenmesini,
  • Bu hastalıkların sürveyansının ve epidemiyolojik çalışmalarının yapılmasını,
  • Hastalıkların görülmesi halinde durumun araştırılmasını ve ihtiyaç duyulan teşhis ve tedavi hizmetlerinin karşılanmasını,
  • İlgili kurum ve kuruluşlarla işbirliğinin sağlanarak yeni vakaların, salgınların ortaya çıkmasının önlenmesini amaçlamaktadır.
  • Tek Sağlık Yaklaşımının özellikle ilgili olduğu çalışma alanlarının;
    • Gıda Güvenliği,
    • Zoonotik Hastalıkların Kontrolü,
    • Laboratuvar Hizmetleri,
    • İhmal Edilen Tropikal Hastalıklar,
    • Çevre Sağlığı
    • Antimikrobiyal Direnç olarak tanımlandığı,
  • Bu alanlar karmaşık konuları kapsadığından tüm ilgili sektörlerle yakın işbirliği içinde çalışmayı gerektirdiği,
  • Halk sağlığının korunması ve geliştirilmesinin; bütün meslek gruplarının ve ilgili tüm kurum ve kuruluşların katkı ve katılımıyla Tek Sağlık kavramı etrafında ortak mücadele ile gerçekleştirileceği anlayışıyla çalışmalarına devam ettikleri,
  • Sağlık Bakanlığı ile Tarım ve Orman Bakanlığı arasında imzalanan protokol ile zoonotik hastalıkların kontrolüne yönelik çalışmalarda işbirliği içerisinde hareket edilebilmesi için multidisipliner bir yaklaşımla koordinasyonu sağlamak amacıyla “Türkiye Zoonotik Hastalıklar Milli Komitesi” kurulmuştur.
  • Komitenin; 15 kurum ve kuruluşun temsilcileri ile akademisyenlerden oluşan 30 üyesi bulunmaktadır.
  • Türkiye Zoonotik Hastalıklar Milli Komitesi’nin etkinliğini arttırmak ve Komitenin çalışmalarına katkı sağlamak amacıyla ülkemizde halk sağlığı sorunu olan zoonotik hastalıklara yönelik Alt Kurullar oluşturulmuştur. Bu kurullar;

1.    Bruselloz Çalışma Kurulu

2.    Şarbon Çalışma Kurulu

3.    Tularemi Çalışma Kurulu

4.    Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Çalışma Kurulu

5.    Kuduz Çalışma Kurulu

6.    Kistik Ekinokokkoz Çalışma Kurulu

7.    Toksoplazmoz Çalışma Kurulu

8.    Diğer Zoonotik Enfeksiyonlar Çalışma Kurulu

9.    Avian İnfluenza Çalışma Kurulu

10.  Coronavirüs Çalışma Kurulu

11.  Leishmaniasis Çalışma Kurulu

12.  Salmonelloz Çalışma Kurulu

13.  Zoonotik Tüberküloz Çalışma Kuruludur.

  • “Türkiye’de zoonotik hastalıkların yaygınlığını azaltarak toplumun yaşam kalitesini artırmak” nihai hedefiyle, Tek Sağlık Yaklaşımı çerçevesinde ilgili tüm kurum ve kuruluşların işbirliği içerisinde hareket ederek güçlerinin birleştirmesi amacıyla  “Türkiye Zoonotik Hastalıklar Eylem Planı (2019-2023)” hazırlanmıştır.
  • Sağlık Bakanlığı olarak zoonotik hastalıkların kontrolü başta olmak üzere diğer belirlenen tüm alanlarda ilgili sektörlerle iş birliği içinde çalışmaların sürdürüldüğü bildirilmektedir.
  • Türkiye Zoonotik Hastalıklar Eylem Planı (2019-2023) kapsamında;
  • Hastalıklar ile ilgili mevcut durum tespiti ve alınması gereken önlemlerin yer aldığı raporlar hazırlanarak yayımlanmış,
  • Vaka yönetim rehberleri ve tedavi rehberleri hazırlanmış,
  • Halka yönelik korunma yöntemlerini içeren dokümanlar ile sağlık çalışanlarına yönelik eğitim dokümanları ve algoritmalar hazırlanmış,
  • Saha çalışmaları desteklenmiş,
  • Türkiye’de Zoonotik Hastalıkların Hastalık Yükü ve Maliyeti raporu hazırlanmış,
  • Aşı-antiserum çalışmaları desteklenmiş,
  • Zoonotik hastalıkların sürveyans sistemleri güçlendirilmiş,
  • Tedavide kullanılan ilaçlar temin edilmiş,
  • Vektör mücadele çalışmaları yürütülmüştür.

Tarım ve Orman Bakanlığının Tek Sağlıkla İlgili Faaliyetleri

  • Veteriner Enstitülerinin Teşkilat, Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmeliğin 6 ıncı maddesinde “Ulusal kalkınma hedefleri ile dünyadaki teknolojik, ekonomik ve sosyal gelişmeleri göz önünde tutarak, hayvan sağlığı alanında sorunları ortaya koymak, çözümlemek ya da çözümlenmesine yardımcı olmak, bu alanda Bakanlıkça yetki verilen konularda araştırma yapmak, bulgularını Bakanlığın onayı ile bilim dünyasına duyurmak, bu çalışmaları hayvan, insan ve çevre sağlığını kapsayacak şekilde tek sağlık anlayışı çerçevesinde yürütmek.” Şeklinde düzenleme yer almakta olup, bu konuda yapılan çalışmalar ile ilgili bilgiye rastlanmamıştır.
  • Antibiyotik Farkındalık Haftası Tek Sağlık Kapsamında Akılcı Antibiyotik Kullanımı Sempozyumuna katılım sağlanmış.
  • Türkiye Zoonotik Hastalıklar Milli Komitesinin Toplantılarına katılım sağlandığı bildirilmektedir.

Zoonotik Hastalıklar Sempozyumları; Tabipleri ve veteriner hekimleri bir araya getirerek zoonozlarla ilgili mevcut durum hakkında farkındalığı ve duyarlılığı artırmak, bilgi ve güç birliği ile zoonozların çözümüne ilişkin ortak mücadele stratejilerinin üretilmesini sağlamak amacıyla düzenlenmektedir.

Sağlık Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı, Türkiye Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği (EKMUD), Türk Veteriner Hekimler Birliği (TVHB)’nin düzenleyici kuruluşlar arasında yer aldıkları görülmektedir.

Veteriner Hekimler Derneğinin Tek Sağlıkla İlgili Çalışmaları; Veteriner Hekimler Derneğinin kuruluşunun 84. Yılı etkinlikleri çerçevesinde İzmir Veteriner Hekimler Odası Veteriner Halk Sağlığı Çalışma Grubu katkıları ile Veteriner Hekimler Derneği ve İzmir Veteriner Hekimleri odasının birlikte 14 Şubat 2014 Cuma günü Ankara’da Ankara Barosu Eğitim Merkezinde Konferans Salonunda başarı ile gerçekleştirdiği “Osman Nuri KOÇTÜRK Veteriner Halk Sağlığı Çalıştayının Sonuç Bildirgesi”nde aşağıdaki ifadeler yer almaktadır.

Sağlıkla ilgili disiplinlerin ortak iletişim, ortak eğitim ve ortak çalışmalarının sürdürebileceği Tek Sağlık Platformu oluşturulması gereklidir.

Tek Sağlık lisansüstü eğitim programlarının oluşturulması için Florida Üniversitesi Tek Sağlık doktora, master ve sertifika programlarının üzerinde çalışılması önemle vurgulanmıştır.

Sağlıkla ilgili karmaşık sorunların daha etkili çözümünde farklı disiplinlerin katkı vereceği Tek Sağlık Sempozyumunun yapılmasının önemli olduğuna karar verilmiştir.