Küresel Tek Sağlık Topluluğu, Tek Sağlık Komisyonu ve Tek Sağlık Girişimi tarafından koordine edilen Tek Sağlık Günü her yıl 3 Kasım tarihinde dünyanın dört bir yanında; hayvanları, insanları ve ekosistemleri kapsayan karmaşık sağlık sorunlarına disiplinlerarası yaklaşımlar kullanmanın hayati ihtiyacına ve faydalarına küresel dikkat çekmeyi amaçlayan bir etkinliktir. Etkinliklerin amacı Tek Sağlık kavramına ilişkin farkındalığı geliştirerek insan, hayvan ve çevre sağlığını geliştirmektir. Gün, Tek Sağlık yaklaşımının anlaşılmasını geliştirmek, pratik uygulaması için destek toplamak, tüm sektörlerde en iyi uygulamaları teşvik etmek ve halk sağlığının geliştirilmesinde sağlık tehditleri ve yeni sağlık sorunlarının ortaya çıkmasının hafifletilmesinde önemli bir role sahip olan kilit paydaşları ve politika yapıcıları dahil etmek için bir platform görevi görmektedir.
“Tek Sağlık İçin Birlikte Hareket Ediyoruz” yada “Hava, kara ve suyun birbirine bağlanması” şeklinde tanımlanan bu yılın temasında, yerel, bölgesel ve uluslararası alanları kapsayan karmaşık zorlukların çözümünde işbirliğinin kritik rolü vurgulanmaktadır. Tek Sağlık Günü’nün sloganı “Birini koruyarak herkesin korunmasına yardımcı oluyoruz.” Bu slogan insan, hayvan ve çevre sağlığının birbiriyle bağlantılı olduğunu ve herkesin sağlığını korumak için birlikte çalışmanın önemini vurgulamaktadır.
Tek Sağlık; insanların, hayvanların, bitkilerin ve ekosistemlerin sağlığını sürdürülebilir bir şekilde dengelemeyi ve iyileştirmeyi amaçlayan bütünleşik, birleştirici bir yaklaşımdır. İnsanların, evcil ve vahşi hayvanların, bitkilerin ve daha geniş çevrenin (ekosistemler dahil) sağlığının yakından bağlantılı ve birbirine bağımlı olduğunu kabul eder.
Yaklaşım; refahı özendirmek, sağlığa ve ekosistemlere karşı tehditlerin üstesinden gelmek için toplumun çeşitli kesimlerinden birden fazla sektörü, disiplini ve topluluğu harekete geçirirken temiz su, enerji, hava, güvenli ve besleyici gıdaya, iklim değişikliği ile ilgili harekete geçmeye ve sürdürülebilir gelişime katkı sağlamaya dikkat çekmektedir.
Hayvan, insan ve çevre sağlığının yanı sıra diğer ilgili alanlarda çalışan ortaklar arasındaki iletişim, koordinasyon ve işbirliği, Tek Sağlık yaklaşımının önemli bir parçasıdır. Birlikte çalışmak insanların, hayvanların, bitkilerin ve ortak çevremizin sağlığının iyileştirilmesini önemli ölçüde etkilemektedir.
Ekim 2022’de Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü (WOAH) ‘nden oluşan Dörtlü, yeni bir Tek Sağlık Ortak Eylem Planı başlattı. Derneğimiz tarafından Türkçeye çevrilen ve FAO’nun web sitesinde https://www.fao.org/documents/card/en/c/CC2289TR adresinde yayınlanmakta olan plan; Tek Sağlık yönetimini, salgına ve pandemiye yatkın zoonozları, ihmal edilen endemik zoonozları, gıda güvenliğini, AMR’yi, çevre ve iklim değişikliğini kapsayan altı eylem yoluna sahiptir. Sonuçta bu plan, sürdürülebilir kalkınmaya katkıda bulunurken insanların, hayvanların, bitkilerin ve çevrenin sağlığını iyileştirmeyi amaçlamaktadır.
Tek Sağlık Ortak Eylem Planı; dört uluslararası kuruluşun birlikte yürüteceği bir dizi faaliyetin yanı sıra ülkelerin, uluslararası ortakların, sivil toplum kuruluşlarının, meslek birliklerinin, akademi ve araştırma kurumlarının yararlanabileceği araçlar, rehberlik ve destek mekanizmaların vurgulamaktadır.
Hızlı nüfus artışı, küreselleşme ve çevresel bozulmayla birlikte daha karmaşık hale gelen sağlık tehditlerine karşı tek bir sektörün, bir disiplinin çözüm üretmesi mümkün olmadığını COVİD-19 krizi ile açık olarak görülmüştür. COVİD-19 salgınından sonra daha iyi bir şekilde toparlanmak; bir sonraki salgına hazırlanmak ve onu önlemek; insanların, hayvanların, bitkilerin ve ekosistemlerin sağlığını optimize etmek için birlikte Tek Sağlık Ortak Eylem Planı tam olarak uygulanmalı ve Tek Sağlık yaklaşımı faaliyete geçirilmelidir.
Tek Sağlık yaklaşımıyla sektörler ve disiplinler arası işbirliği, toplumumuzun karşı karşıya olduğu karmaşık sağlık sorunlarının çözümü için hayati önem taşımaktadır. Ortaya çıkan sağlık sorunlarını önlemek, tespit etmek ve bunlara yanıt vermek için ilgili tüm sektörler, hiçbir sektörün tek başına başaramayacağı şeyleri hep birlikte başarmak amacıyla entegre bir şekilde işbirliği yapmalıdır.
Ülkemizde de planda belirlenen Tek Sağlık öncelikleri ulusal politika ve kalkınma planlarına dahil edilmesi ve uygulanması gereklidir. Aynı şekilde Planla uyumlu ulusal Tek Sağlık eylem planı geliştirilmelidir. Planda belirlenen ulusal koordinasyon mekanizmalarının oluşturulması, yerel paydaşların katılımı sağlanarak, yerel sorunları zamanında ve koordineli bir şekilde tanımlanıp, çözülmesi sağlanmalıdır.
Veteriner hekimliği; hayvanların, insanların ve çevre sağlığında önemli bir rol oynamaktadır. Dünya çapında, yeni ortaya çıkan bulaşıcı hastalıkların yaklaşık % 60’ı hem vahşi hem de evcil hayvanlardan kaynaklanmaktadır. Son 30 yılda, %75’i hayvanlardan kaynaklanan 30’dan fazla yeni insan patojeni tespit edilmiştir. Bu gerçek tek başına veteriner hekimleri hastalık gözetimi ve teşhisinde ön sıralara koymaktadır. Veteriner hekimlik mesleği, Tek Sağlık yaklaşımının öncüsü olup, hayvan sağlığını ve refahını iyileştirmek, sürdürülebilir kalkınmaya katkıda bulunmak amacıyla bu terimi geliştiren, politika ve uygulamalarında benimseyen ilk meslektir. Bu gerçekler göz ardı edilmeden, veteriner hekimlerin mesleklerini özgürce icra ederek, insan-hayvan ve çevre sağlığına katkı sağlayacakları görev ve yetkiler verilmelidir.
İnsanların, hayvanların, bitkilerin ve çevrenin birbirine bağlılığının derinden ve sistematik olarak kabul edildiği, değer verildiği ve tüm canlıların yararına hareket edildiği bir Türkiye hayaliyle Tek Sağlık Gününü kutluyoruz.