Tek Sağlık Günü; Tek Sağlık Komisyonu ve Tek Sağlık Girişimi tarafından koordine edilen, her yıl 3 Kasım tarihinde dünyanın dört bir yanında Tek Sağlık etkileşimlerine duyulan ihtiyaca ve dünyanın ‘onları eylemde görme’ ihtiyacına dikkat çekmek amacıyla çeşitli etkinliklerle kutlanmaktadır.
Birbiriyle yakından bağlantılı olan insan, hayvan ve ekosistem sağlığı ile ilgili ilişkilerde insan faaliyetleri sonucu özellikle ekosistemlerde ortaya çıkan değişiklikler, yeni insan ve hayvan hastalıklarının ortaya çıkma ve bulaşma riskini artırmaktadır. Bu değişiklikler arasında hayvan ticareti, tarım, hayvancılık, kentleşme, madencilik, iklim değişikliği, habitat parçalanması ve vahşi yaşam alanlarının yok edilmesi ön sıralarda yer almaktadır.
Tek Sağlığın arkasındaki konsept yüzyıllardır varlığını sürdürmektedir. Ancak bugün bile insan, hayvan, bitki ve çevre bilimi alanlarındaki çalışmalar büyük ölçüde bağımsız olarak yürütülmektedir. Bu durumda bağlantıların gözden kaçırılması olasıdır. Yalnızca bir sektör veya uzmanlık alanı tarafından yürütülen çabalar, bulaşıcı hastalıkları ve Tek Sağlığa yönelik diğer karmaşık tehditleri önleyemez veya ortadan kaldıramaz.
İnsan, hayvan, bitki ve ekosistem sağlığını optimize etmeye yönelik Tek Sağlık yaklaşımında; insan, hayvan, bitki ve çevre sağlığı ile ilgili sektörler arasında yakın işbirliği, iletişim ve koordinasyon çok önemlidir. İnsan-hayvan-bitki-çevre arayüzündeki sağlık sorunlarının ele alınmasında; sorumlu tüm sektörlerin eşit olarak işbirliği, iletişim, kapasite geliştirme ve koordinasyonun güçlendirilmesi için Tek Sağlık yaklaşımı kullanılmalıdır.
Tek Sağlık Yaklaşımı; temiz su, enerji ve hava ile güvenilir gıda için toplu ihtiyaçtan hareketle, sürdürülebilir kalkınmaya katkıda bulunarak, insan, hayvan ve bitki sağlığı ile iklim ve ekosistemlere yönelik tehditlerle mücadele etmek için birden fazla sektörün, disiplinin ve topluluğun ortak hareketini öngörmektedir.
Tek Sağlık paradigması, hayvan, bitki, çevre ve insan sağlığı alanlarında, beşeri ve veteriner hekimler, diş hekimleri, hemşireler, biyologlar, eczacılar, gıda-ziraat-kimya-çevre-meteoroloji mühendisleri, epidemiyologlar, ekologlar, hukukçular, bilgisayar uzmanları, iktisatçılar, sosyologlar, yerel yönetim yetkilileri, politikacılar, vahşi yaşam ve çevre sağlığı uzmanları ile kapsamına giren diğer ilgili disiplinler arasında eşit, her şeyi kapsayan iletişim, işbirliği ve koordinasyon içerisinde, bir arada ve uyumlu çalışmalarını gerektirmektedir.
İnsan nüfusu artmaya ve hayvanlarla ilişkilerimiz gelişmeye devam ettikçe, insanların, hayvanların, bitkilerin ve çevrenin karşılıklı bağımlılıklarını anlamak, toplu sağlık ve güvenliğimiz için daha da kritik hale gelmektedir. İnsan nüfusu arttıkça, hayvanlarla ve çevreleriyle daha sık temas kurdukları yeni coğrafi alanlara yayıldıkça, Tek Sağlık yaklaşımı önemli hale gelmektedir. Hayvanlar ve insanlar arasında yayılan yeni ortaya çıkan ve mevcut zoonotik hastalıkların kontrolü, Tek Sağlık yaklaşımı ile önlenebilir. Tek Sağlık yaklaşımında gıda güvenliğinin sağlanması ve antibiyotik direnciyle mücadele önemli yere sahiptir.
Küresel olarak rapor edilen yeni ortaya çıkan bulaşıcı hastalıkların yaklaşık %60’ı hem vahşi hem de evcil hayvanlardan kaynaklanmaktadır. Son 30 yılda, %75’i hayvanlardan kaynaklanan 30’dan fazla yeni insan patojeni tespit edilmiştir.
Tek Sağlığı uygulamak için insan, hayvan, bitki ve çevre sağlığını entegre edecek ve çok sektörlü iletişim, işbirliği, koordinasyon ve kapasite güçlendirmeyi destekleyecek büyük yapısal değişiklikler gerekmektedir.
Sağlık sistemlerinin güçlendirilebilmesi ve geliştirilebilmesi için; insanların, hayvanların, bitkilerin ve ekosistemlerin sağlığını geliştirmek ve insan-hayvan-bitki-çevre arayüzündeki riskleri önlemek ve yönetmek için çok sektörlü yaklaşımların etkin bir şekilde uygulanması gereklidir.
Ortaya çıkan ve yeniden ortaya çıkan zoonotik salgınlar ve pandemilerden kaynaklanan risklerin azaltılabilmesi için ortaya çıkma ve bulaşma yollarının iyi incelenmesi, Tek Sağlık sürveyansı, erken uyarı ve müdahale sistemlerinin güçlendirilerek zoonotik salgınların ve pandemilerin yerel ve küresel etkilerinin azaltılması ve en aza indirilmesi gereklidir.
Toplum merkezli, risk temelli çözümlerin uygulanması, yerelden küresel düzeye ve sektörler arası işbirliği, yasal alt yapıların güçlendirilmesi ve siyasi taahhüt ve yatırım artırılarak endemik zoonotik, ihmal edilmiş tropikal ve vektör kaynaklı hastalıkların yükü azaltılarak, kontrol edilmesi ve ortadan kaldırılabilmesi mümkün olabilir.
İnsanların, hayvanların ve ekosistemlerin sağlığa kavuşmasını ve gıda tedarik zinciri ile etkileşimlerinde sağlıklı kalmasını sağlamak için paydaşlar arasında farkındalığı, politika değişikliklerini ve eylem koordinasyonu amacıyla; gıda güvenliği risklerinin değerlendirilmesi, yönetimi ve iletişiminin güçlendirilmesi sağlanabilir.
Antimikrobiyal direnç artışının önlenmesi, antimikrobiyal etkinliğin korunması, antibiyotiklerin insan, hayvan ve bitki sağlığında sorumlu ve ihtiyatlı kullanımı için antimikrobiyallere sürdürülebilir ve adil erişimi sağlamak için tek sağlık yaklaşımıyla ortak hareket edilmesi sağlanmalıdır.
İnsanların, hayvanların, bitkilerin ve ekosistemlerin sağlığını ortaklaşa desteklemek için biyoçeşitliliği korumak, eski haline getirmek, ekosistemlerin ve daha geniş çevrenin bozulmasını önlemek için işbirliği yaparak çevrenin Tek Sağlık’a entegre edilebilmesi sağlanmalıdır.
İnsanların, hayvanların, bitkilerin ve çevrenin birbirine bağlılığının derinden ve sistematik olarak kabul edildiği, değer verildiği ve tüm canlıların yararına hareket edildiği bir dünya hayaliyle Tek Sağlık Gününü kutluyoruz.